In de jaren dertig van de vorige eeuw was één van de drie inwoners van de Rivierenbuurt in Amsterdam Joods. Van de 17.000 Joden die er in 1940 woonden hebben slechts 4.000 de Tweede Wereldoorlog overleefd.
Aan de Gaaspstraat in de Rivierenbuurt in Amsterdam-Zuid is sinds 1921 een speeltuin. Deze plaats werd in de Tweede Wereldoorlog bijna twee jaar lang door de Duitse bezetters gevorderd en als ‘Markt voor Jooden’ in gebruik genomen. Daarna werd het weer een speeltuin. In 1986 werd daar het Kindermonument opgericht. Het was de verzetsman en februaristaker Dirk Neijssel, die uit zorg en verontwaardiging over racistische en antisemitische incidenten in Amsterdam in die tijd, het initiatief voor dit monument had genomen.
Lees het artikel: Het Kindermonument
Het project verzamelde elf getuigenissen van buurtgenoten – Joodse en andere – die de Speeltuin aan de Gaaspstraat hebben gekend en getuige zijn geweest van het veranderen van de speeltuin in een Joods marktterrein. Doel van het project is na te gaan hoe deze gebeurtenis heeft ingewerkt op de buurt en op de individuele levens van de ooggetuigen.
De getuigenissen zijn gefilmd en met de transcripties voor iedereen te raadplegen bij DANS (Data Archiving and Networked Services) in den Haag. Alex Bakker nam de interviews af en Frodo Terpstra filmde die. Op 16 september 2010 lanceerde het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) de website Getuigen Verhalenn. Daarop zijn de gefilmde interviews – niet de transcripties – ook te bekijken.
Projectleiding Ido Abram.
Gedicht Gaaspsstraat van Paul Gellings
Ga je mee terug naar dat marktje in het voorjaar
toen de dagen zonder dat we het wisten
één grote vooravond waren
al wisten we evenmin waarvan
maar loop met me mee naar de kramen
sneller dan het gazige licht boven het plein
kom aan in die zwartwitte morgen
en probeer voor wat het waard is
de ingehaalde tijd stop te zetten
misschien zie je er nog een bekend gezicht
naar je lachen, een hand naar je zwaaien
momenten niet als afscheid bedoeld
die dat toch steeds weer blijken te zijn
ga daarom mee terug naar dat marktje in het voorjaar
om dat ongedaan te maken, koop een appel
een peer, koester de onschuld, de broosheid
van sterren bedreigd met instorten
Amateurbeelden van de Joodse markt
Van de Joodse Markt aan de Gaaspstraat zijn geen foto’s bekend, maar wel een korte amateurfilm. Deze 8 mm film werd in 1984 door een buurtbewoner bij de vuilnis aangetroffen en ter beschikking gesteld aan de Stichting Kindermonument. Deze stichting stond ons toe het unieke filmpje voor het eerst op internet te presenteren.
U ziet hieronder de originele versie van het filmpje. Daaronder heeft Jos Wiersema een versie gemaakt die uit 25 z.g. “stills” bestaat. 25 beelden die u rustig op u in kunt laten werken.